Монгол арга（2）

hmjg

Цагаан идээ

Шимийн архи нэрэх

Төрөл бүрийн малын сүүгээр боловсруулсан айргийг нэрэх замаар шимийн архийг бэлтгэнэ. Айраг хийсэн тогоон дээр бүрхээрийг тэгшхэн тавьж завсрыг нь давуугаар сайтар чигжиж уур гарахааргүй бооно. Шимийн архийг битүү нэрэх, цоргоор нэрэх 2 аргаар нэрдэг.

Битүү нэрэхэд бүрхээрийн амнаас доош архи тосох савыг голлуулан зүүж бүрхээрээ бэхэлнэ. Хэрвээ цоргоор нэрэх бол бүрхээрт архийг шууд гадагш гаргах цорго хийсэн байна. Бүрхээрийн дээр жижиг ширмэн тогоо /жалавч/ тавьж завсрыг нь даавуугаар сайтар ороож уур алдахааргүй бүсэлнэ. Дээд тогоонд хүйтэн ус дүүртэл хийж галлана. Дээд тогоон дахь усыг хутгаж хөдөлгөж байна. Усыг халмагц хагасыг нь хүртэл юүлж нэмж хүйтэн ус хийж байна.

Эхний усаар авсан архийг охь, олон усны эцсийн хийг сувс гэж нэрлэдэг. Архийг дахин нэрж арз, арзыг нэрж хорз гаргана. Тэрчлэн бүрхээр дотор мах зүүж жигнэж ядаргааг арилгах зорилгоор хэрэглэж болно.Айраг буцлахдаа бүрхээрийн доод 10-15 см хэсгийг норгож цагаан өнгөр тогтоосныг ээдэм гэж нэрлэдэг. Ер нь нэрмэлийн цагааг уух үнэрийг нь авах, ууранд нь утахыг ядаргаа харшаанд сайн гэдэг.

hmjg

Цагаан идээ

Ээзгий буцалгах

Сүүг бяслагтай адил ээдүүлж шүүхгүйгээр шар усыг нь ширгэтэл буцалгаж хийдэг. Иймд ээзгий нь шим тэжээлийн хувьд илүү. Ээзгий хэлбэр хийцээсээ болж өөр өөрөөр нэрлэгдэх нь бий. Ширээмэл ээзгий гэж байх бөгөөд үүнийг хийхдээ сүүг тогоонд хийж халахын хамт 10 л сүүнд 150-170 гр орчим тараг буюу ундааг бага багаар цувуулан хийж ээдүүлнэ. Ээдэлтээр гарсан шар сүү нь ээдмийг сүүлэг амттай болгож ээзгийний чанарыг сайжруулах төдийгүй, ээзгий бүрэн боловсроход сайнаар нөлөөлнө. Шар сүүг их байх үед ширүүн галаар цөөн хутгаж, ширгэж багасах үед нь галыг зөөлрүүлж хутгалтыг олшруулах нь зүйтэй. Шар сүү шингэж гүйцээд ээзгийний өнгө улаан шаргал болбол болсонд тооцож дэлгэцэнд тавьж хатаана.